Türk Tarih Kurumu (kısaca TTK), Türk tarihinin ilk kaynaklardan araştırılması amacı ile Mustafa Kemal Atatürk'ün direktifiyle 21 Eylül 1940 gün ve 2/14556 sayılı Bakanlar Kurulu kararnamesiyle kamu yararına çalışan dernekler arasına alınan Türk Tarih Kurumu,1931 yılında kurulan araştırma kurumudur.11 Ağustos 1983 gün ve 2876[1] sayılı yasa ile T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir.
Tarihçe
14 Ekim 1905'te Türk Ocakları'nın bir uzantısı olan Tarih Tetkik Heyeti'nin yerine kurulan Türk Tarih Tezi'ni Kemalist ideolojiye göre düzenleme amacı ile kurulmuştur [1] 1935 yılında adı "Türk Tarih Kurumu" olarak değişmiştir. 1930 yılında yayınlanan ve başlangıçta sadece 100 adet basılan [2]Türk Tarihinin Ana Hatları adlı Orta Asya'da bir Türk uygarlığı ve bu merkezden başlayan göçlerle Türklerin Çin, Hindistan, Mezopotamya, Mısır, İran, Anadolu ve 4'ya giderek o bölgelerin halklarını uygarlaştırdıkları tezini işleyen kitabın ana fikrine uygun okul kitapları yazılması bu topluluğun ilk hedefi olmuştur.[3]
TTK, 1984 yılında çıkarılan bir yasa ile T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk, vasiyetnamesinde Türk Tarih Kurumu için de parasal varlığından bir pay ayırmıştır. Kurumun ana geliri, Atatürk’ün Türkiye İş Bankası’ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır. Daha sonra gelen cumhurbaşkanları Türk Tarih Kurumu’nun koruyucu başkanlarıdır.
Kurum, çalışmalarına Ankara’daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında başlamıştı. 1940 yılı sonunda Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi binasına taşınmış, 12 Kasım 1967'de Turgut Cansever ve Ertur Yener tarafından tasarlanmış kendi binasına geçmiştir.
Bina
Turgut Cansever ve Ertur Yener'in 1951 yılında tasarlamaya başladığı Türk Tarih Kurumu Binası'nın projelendirme çalışmaları 1961 yılında sonuçlandırılmış, 1962 yılında binanın inşaatına başlanmıştır. İnşaat 1966 yılında tamamlanmış ve yapı 1967 yılından itibaren tam teşekküllü olarak kullanıma açılmıştır. 1980 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü kazanan bu yapı Türkiye mimarlık tarihininin en önemli modern tasarımlarından birisi olarak kabul edilmektedir.[4][5] Zemin katta konferans salonu, kitap depoları, üst katlarda kütüphane, okuma salonları ve ofisler yer almaktadır.[6]
Etkinlikleri
Türk Tarih Kurumu, Türk tarihi ve Türkiye tarihini incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar, seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun üyeleri uluslararası kongreler düzenler.
Yayınlar
- 1937 yılından beri yayınlanan Belleten adlı yayın, dört ayda bir yayınlanır.
- Kurum tarafından 1964'ten beri çıkarılan Belgeler adlı bir başka yayın ise Türk belgeliğindeki (arşivindeki) belgeleri açıklamalı olarak yayınlar.
- 1991 yılından sonra sadece raporlarını yayınlamaktadır.
Kazılar
22 Ağustos 1935'te, kurumun kendi parası ve kendi elemanlarıyla başlattığı ilk kazı Alacahöyük Kazısı'dır. Bunu Trakya ve Anadolu'nun türlü bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araştırmalar izlemiştir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok müzede sergilenmektedir.
Uluslararası Bilim Kurumlarında Üyelik
Türk Tarih Kurumu, Uluslararası Akademiler Birliği’nin (International Union of Academies-IUA) Türkiye'deki tek üyesidir.
Kütüphane
Tarih ve arkeoloji alanında ülkenin en büyük kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu kütüphanesidir. Kurum, Türkiye'nin son çağlar tarihi için de zengin bir belgeliğe sahiptir.
