Bursa Nutku, Mustafa Kemal Atatürk'ün, 5 Şubat 1933 günü Bursa'da yaptığı iddia edilen nutuktur. Nutkun yapıldığı belirtilen tarihten on dört sene sonra ilk kez 1947'de Rıza Ruşen Yücer böyle bir nutkun yapıldığını savunmuştur. Bununla birlikte, nutkun hiç yapılmadığını iddia edenler olduğu gibi (Kılıç Ali, Yusuf Hikmet Bayur), Bursa Nutku'nun varlığının şüpheli olduğunu söyleyenler de vardır (Süleyman Demirel).
Protesto Yürüyüşü
Şubat 1933'te Bursa Ulu Cami'de Türkçe ezan okunur. Cemaat, cuma namazından çıkışta topluca Evkaf Müdürlüğü’ne gidip, ‘Niye ezan Arapça okunmuyor?’ diye sormuş, cevap alamayınca aynı niyetle valilik binasına yürümüştür. Heyecana kapılan valilik memurları olayı kolluk kuvvetlerine bildirirler. O esnada Atatürk bir yurt gezisi kapsamında İzmir'deyken, kendisine acil telgraf gelir. Telgrafta, Bursa Ulu Cami'de toplanan bir grubun Türkçe ezan okunmasına karşı bir ayaklanma girişiminde bulundukları ve Bursa Valiliği'ni bastıkları haber verilir. İzmir gezisini iptal eden Atatürk, Bursa'ya gider ve ayaklanma olmadığını öğrenir, ayrıca Anadolu Ajansı'na yatıştırıcı bir açıklamada bulunur. Daha sonra, Çekirge yolu üzerinde bulunan bir köşkte Atatürk'ün katıldığı bir akşam yemeğinde bir kişi Atatürk’e cemaatin yürüyüşü ile ilgili : "Bursa gençliği olayı hemen bastıracaktı, fakat zabıtaya ve adliyeye olan güveninden ötürü..." şeklinde bir söz sarfetmesi üzerine Atatürk konuşmakta olan kişinin sözünü keser ve "Bursa Nutku" diye anılan konuşmayı yapar.
Nutuk Üzerinde Yapılan Tartışmalar
Bu konuşmayla ilgili olarak Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı, "Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi" adlı kitabında şu yorumu yapar: "Tarihte bu sözleri söyleyebilen bir başka devrimci çıkmış mıdır? Başında bulunduğu devletin bile 'zaaf' içinde olabileceğini düşünen, geleceğin siyasal iktidarlarından kuşkulanabilen, ama gençliğe böylesine 'sınırsız' bir güven besleyen, böylesine 'çek' veren, gençliği böylesine 'son çare' olarak gören bir devrimci yoktur! Ve Atatürk, hem gelecek iktidarlar hem de gençlik konusunda yanılmamıştır." [2]
Bursa Nutku, ölümünden sonra 1975 yılında Cafer Tanrıverdi tarafından yazılı metin olarak halka dağıtıldı. Bursa Nutku hakkında bir soruşturma açıldı, Kayseri 2. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yürütülen davada, bilirkişiye başvuruldu. Dönemin Türk Tarih Kurumu Başkanı Enver Ziya Karal ve Öğretim Üyesi Sami N. Özerdim mahkemeye Bursa Nutku metninin Atatürk'e ait olduğuna dair görüş ve belge sundular. Mahkeme, sadece bu bilirkişilerin görüşü paralelinde karar aldı. [3].
